Ποιό είναι το κόστος της δημοκρατίας;
του Stephen Foley – Εφημερίδα Independent
Ενώ οι καθημερινοί άνθρωποι διαμαρτύρονται για τη λιτότητα και την έλλειψη εργασίας, οι διάδρομοι της εξουσίας στην Ευρωζώνη υφίστανται μια εκπληκτική μεταμόρφωση.
Η άνοδος του Μάριο Μόντι στην πρωθυπουργία της Ιταλίας είναι αξιοσημείωτη για περισσότερους λόγους από ό,τι είναι δυνατόν να απαριθμήσουμε. Η αντικατάσταση του σκανδαλιάρη Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχει οδηγήσει την Ιταλία σε πρωτοφανείς καταστάσεις. Η επιβολή της εξουσίας των τεχνοκρατών, έχει οδηγήσει παράλληλα και στην κατάργηση των κανόνων λειτουργίας της δημοκρατίας και πιθανώς στην κατάργηση της ίδιας της δημοκρατίας.
Η τοποθέτηση ενός μεγαλοστελέχους της Goldman Sachs ως επικεφαλής ενός δυτικού κράτους έχει οδηγήσει την επενδυτική αυτή τράπεζα σε νέα ύψη πολιτικής εξουσίας. Μια τράπεζα που όλοι πιστεύουν πως είναι πολιτικά τοξική και εξαιρετικά αντιδημοφιλής.
Αυτό είναι το πιο αξιοσημείωτο από όλα: Ένα γιγαντιαίο άλμα μπροστά, ή ακόμα και το αποκορύφωμα, του Σχεδίου Goldman Sachs.
Δεν είναι μόνο ο κ. Μόντι. Η ΕΚΤ, ένας ακόμα βασικός παίκτης στο δράμα του εθνικού χρέους, είναι υπό διοίκηση πρώην στελεχών της Goldman Sachs. Για την ακρίβεια, τα πρώην στελέχη της επενδυτικής αυτής τράπεζας βρίσκονται στους διαδρόμους της εξουσίας σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως ακριβώς έχουν κάνει και στις ΗΠΑ εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Μέχρι την περασμένη Τετάρτη, το ευρωπαϊκό τμήμα του ΔΝΤ βρίσκονταν υπό τη διοίκηση ενός ακόμα ανθρώπου της Goldman Sachs, ο οποίος όμως παραιτήθηκε για προσωπικούς λόγους.
Ακόμα και πριν από την αναστάτωση στην Ιταλία, η Goldman Sachs τιμούσε επάξια το παρατσούκλι της ως "καλαμάρι -βαμπίρ". Τώρα έχει απλώσει τα πλοκάμια της στην κορυφή της πυραμίδας της Ευρωζώνης και πολλοί σκεπτικιστές έχουν αρχίσει να εκφράζουν σοβαρές αντιρρήσεις για την επιρροή της. Οι πολιτικές αποφάσεις που θα παρθούν τις ερχόμενες εβδομάδες θα καθορίσουν αν η Ευρωζώνη μπορεί και αν θα πληρώσει τα χρέη της. Τα συμφέροντα της Goldman Sachs είναι αλληλένδετα με την απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Ο Σάιμον Τζόνσον, πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ, στο βιβλίο του 13 Τραπεζίτες, γράφει πως η Goldman Sachs και άλλες μεγάλες τράπεζες έχουν βρεθεί τόσο κοντά στην κυβέρνηση των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, που στην ουσία το πολίτευμα της χώρας είναι πλέον ολιγαρχικό. Τουλάχιστον, γράφει, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δεν "αγοράζονται και πωλούνται" από πολυεθνικές, όπως γίνεται στις ΗΠΑ. "Αντίθετα, αυτό που υπάρχει στην Ευρώπη είναι μια κοινή κοσμοθεωρία ανάμεσα στην πολιτική άρχουσα τάξη και τους τραπεζίτες, μια κοινή ενότητα στόχων και μια κοινή αλληλοενίσχυση των ψευδαισθήσεών τους".
Αυτό είναι το Σχέδιο Goldman Sachs. Είναι, με λίγα λόγια, ο σφιχτός εναγκαλισμός με την κυβέρνηση. Κάθε επιχείρηση θέλει να προωθήσει τα συμφέροντά της με τους νομοθέτες που μπορούν να τα σταματήσουν και με τους πολιτικούς που μπορούν να της προσφέρουν φοροαπαλλαγές. Όμως αυτό δεν είναι μια απλή προσπάθεια ενός λόμπυ.
Η Goldman Sachs είναι εκεί για να παρέχει συμβουλές στις κυβερνήσεις, να προσφέρει δάνεια, να στέλνει τους ανθρώπους της στον δημόσιο τομέα και να προσφέρει πολύ ελκυστικά πακέτα εργασίας στους ανθρώπους που εξέρχονται από την κυβέρνηση. Το Σχέδιο είναι να δημιουργηθεί μια τόσο στενή εξάρτηση και μια ανταλλαγή ανθρώπων, ιδεών και χρήματος που θα είναι πλέον αδύνατο να διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στα συμφέροντα του Δημοσίου και στα συμφέροντα της Goldman Sachs.
Ο κ. Μόντι είναι ένας από τους εξέχοντες οικονομολόγους της Ιταλίας και έχει ξοδέψει σχεδόν όλη του την καριέρα στον ακαδημαϊκό τομέα και σε δεξαμενές σκέψης. Όμως, όταν ο Μπερλουσκόνι τον όρισε επίτροπο στην Κομισιόν το 1995, η Goldman Sachs άρχισε να ενδιαφέρεται για αυτόν.
Πρώτα ως επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, αλλά ειδικότερα ως επίτροπος Ανταγωνισμού, ο Μάριο Μόντι πήρε αποφάσεις που οδήγησαν στην ολοκλήρωση ή στην αποτυχία κινήσεων εξαγοράς και συγχώνευσης για τις οποίες οι τραπεζίτες της Goldman Sachs δούλευαν ή παρείχαν χρηματοδότηση. Ο κ. Μόντι ορίστηκε αργότερα στην επιτροπή του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών για το τραπεζικό και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο όριζε και τις οικονομικές πολιτικές της χώρας.
Με αυτές τις διασυνδέσεις, ήταν φυσικό για την Goldman Sachs να τον προσκαλέσει στο συμβούλιο των διεθνών συμβούλων της. Οι 24 διεθνείς συμβουλάτορες της τράπεζας ενεργούν ως ανεπίσημοι λομπίστες για τα συμφέροντά της, μαζί με τους πολιτικούς που ρυθμίζουν το έργο της. Άλλος σύμβουλος της τράπεζας είναι ο Ότμαρ Ίσσινγκ, μέλος του ΔΣ της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας Μπούντεσμπανκ και μετά της ΕΚΤ και ένας από τους αρχιτέκτονες του ευρώ.
Ίσως ο πιο γνωστός πρώην πολιτικός μέσα στην τράπεζα είναι ο Πήτερ Σάδερλαντ, ο γενικός εισαγγελέας της Ιρλανδίας τη δεκαετία του ’80 και ένας ακόμα πρώην επίτροπος Ανταγωνισμού της ΕΕ. Πλέον, είναι μη-εκτελεστικός πρόεδρος της Goldman Sachs International, του κτηματομεσιτικού τμήματος της τράπεζας που εδρεύει στο Σίτι του Λονδίνου. Μέχρι δε την κατάρρευση και την κρατικοποίηση της Royal Bank of Scotland, ήταν και εκεί μη-εκτελεστικός διευθύνων σύμβουλος.
Ο άνθρωπος αυτός υπήρξε μια έντονη φωνή μέσα στην Ιρλανδία για την διάσωσή της από την ΕΕ, λέγοντας πως οι όροι των δανείων εκτάκτου ανάγκης θα μπορούσαν να γίνουν καλύτεροι με τον καιρό, για να μην γίνουν δυσβάσταχτοι για τον ιρλανδικό λαό. Η ΕΕ συμφώνησε να περικόψει τα επιτόκια δανεισμού στην Ιρλανδία το περασμένο καλοκαίρι.
Η επιλογή καλά δικτυωμένων πολιτικών κατά τη έξοδό τους από την κυβέρνηση είναι μόνο το μισό κομμάτι του Σχεδίου. Το άλλο μισό είναι να στέλνουν πρώην στελέχη σε κυβερνητικές θέσεις. Όπως και ο Μάριο Μόντι, έτσι και ο Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ανέλαβε την ΕΚΤ την 1η Νοεμβρίου, μπαινοβγαίνει μέσα και έξω από κυβερνήσεις και μέσα και έξω από την Goldman Sachs.
Ήταν μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και διευθυντής του ιταλικού Υπουργείου Οικονομικών πριν περάσει για τρία χρόνια ως διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs International μεταξύ του 2002 και του 2005. Αμέσως μετά επέστρεψε στην κυβέρνηση ως πρόεδρος της ιταλικής Κεντρικής Τράπεζας.
Ο Μάριο Ντράγκι έχει κατηγορηθεί πως έχει συμβάλει στα λογιστικά κόλπα στα οποία κατέφυγε η Ιταλία και άλλα κράτη της περιφέρειας όταν προσπαθούσαν να μπουν στο κοινό νόμισμα μια δεκαετία πριν. Με τη χρήση περίπλοκων παραγώγων, η Ιταλία και η Ελλάδα κατάφεραν να μειώσουν το προφανές μέγεθος του κρατικού χρέους, το οποίο οι κανόνες του ευρώ ήθελαν κάτω του 60% του μεγέθους της οικονομίας. Τα μυαλά πίσω από πολλά από αυτά τα παράγωγα ήταν οι άνθρωποι της Goldman Sachs.
Οι χρηματιστές της τράπεζας δημιούργησαν έναν αριθμό από οικονομικές συμφωνίες που επέτρεψαν στην Ελλάδα να βρει χρήματα, μειώνοντας άμεσα το έλλειμμα του προϋπολογισμού, με αντάλλαγμα σημαντικές αποπληρωμές σε βάθος χρόνου. Σε μια μόνο συμφωνία, η Goldman Sachs διοχέτευσε 1 δις δολάρια για τη χρηματοδότηση της ελληνικής κυβέρνησης το 2002, με μια συναλλαγή που ονομάζεται δια-συναλλαγματική ανταλλαγή (cross-currency swap).
 |
| Τα κεντρικά της Goldman Sachs. |
Στην άλλη πλευρά της συμφωνίας ήταν ο Πέτρος Χριστοδούλου, που δούλευε για την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας και ο οποίος είχε ξεκινήσει την καριέρα του στην Goldman Sachs. Τον καιρό εκείνο είχε πάρει προαγωγή ως επικεφαλής της υπηρεσίας διαχείρισης του ελληνικού δημοσίου χρέους. Ο Λουκάς Παπαδήμος, ο οποίος έχει πλέον αναγορευθεί σε πρωθυπουργό της ελληνικής κυβέρνησης εθνικής ενότητας, ήταν ένας τεχνοκράτης που διοικούσε την Κεντρική Τράπεζα της Ελλάδας εκείνο τον καιρό.
Η Goldman Sachs ισχυρίζεται πως η πρόσκαιρη μείωση του χρέους την οποία πέτυχε ήταν αμελητέα σε σχέση με τους κανόνες του ευρώ. Παράλληλα, εξέφρασε κάποια μετάνοια για τις συμφωνίες. Ο Τζέραλντ Κόρριγκαν, στέλεχος της Goldman Sachs, στην οποία ήλθε μετά τη θητεία του στο παράρτημα της Federal Reserve στη Νέα Υόρκη, φέρεται να είπε σε έναν Βρετανό βουλευτή πέρσι: "Είναι ξεκάθαρο πως κοιτώντας πίσω, τα στάνταρ διαφάνειας θα μπορούσαν και θα έπρεπε να ήταν υψηλότερα".
Όταν τέθηκε το ζήτημα της εργασίας του Μάριο Ντράγκι κατά τη διάρκεια ακροάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκείνος απάντησε πως δεν εμπλέκεται με κανένα τρόπο στις ανταλλαγές χρέους είτε ως μέλος του υπουργείου είτε ως μέλος της Goldman Sachs.
Αποδείχτηκε αδύνατο να κρατηθεί η γραμμή στην Ελλάδα, που έπειτα από τις τελευταίες προτάσεις της ΕΕ πρόκειται στην ουσία να προβεί σε χρεωστάσιο, ζητώντας από τους πιστωτές της να κουρέψουν "εθελοντικά" το 50% των κρατικών της ομολόγων. Η ευρύτερη συναίνεση στην Ευρωζώνη λέει γενικά πως οι πιστωτές από τα μεγαλύτερα κράτη, όπως η Ισπανία ή η Ιταλία θα πρέπει να αποπληρωθούν πλήρως. Αυτοί οι πιστωτές είναι φυσικά οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες και η υγεία τους είναι πρώτιστου ενδιαφέροντος σε όσους επιβάλλουν τις πολιτικές στην Ένωση αυτό τον καιρό.
Ο συνδυασμός μέτρων λιτότητας που επιβάλλουν οι νέες τεχνοκρατικές κυβερνήσεις στην Αθήνα και τη Ρώμη, καθώς επίσης και οι ηγέτες των κρατών της Ευρωζώνης, μαζί με τα πακέτα διάσωσης μέσω του ΔΝΤ και του υποστηριζόμενου από τη Γερμανία EFSF, μπορούν να εντοπιστούν σε αυτή τη συναίνεση που επικρατεί.
Ο Σάιμον Τζόνσον λέει, "Οι πρώην συνάδελφοί μου στο ΔΝΤ γυρίζουν γύρω-γύρω προσπαθώντας να δικαιολογήσουν πακέτα διάσωσης ύψους 1,5 με 4 τρισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως θα διασώσουν τους πιστωτές 100%. Πρόκειται για μια ακόμα διάσωση των τραπεζών, όπως έγινε το 2008. Ο μηχανισμός μπορεί να είναι διαφορετικός, ως προς το ότι πλέον συντελείται σε εθνικό επίπεδο και όχι σε τραπεζικό, όμως η λογική είναι η ίδια".
Η οικονομική άρχουσα τάξη είναι τόσο σίγουρη πως οι τράπεζες μπορούν να διασωθούν, που παράλληλα τοποθετούν μεγάλα στοιχήματα υπέρ αυτής της εξέλιξης. Ο Τζον Κορζίνε, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs, επέστρεψε πέρσι στη Γουόλ Στρητ έπειτα από μια δεκαετία ενασχόλησής του με την πολιτική και ανέλαβε μια ιστορική εταιρεία του ομίλου με το όνομα MF Global. Αμέσως μετά, έβαλε ένα στοίχημα 6 δις δολαρίων με τα χρήματα της εταιρείας πως το ιταλικό δημόσιο δεν θα προχωρήσει σε χρεωστάσιο στο επόμενο χρονικό διάστημα.
Όταν έγινε γνωστό αυτό το στοίχημα τον περασμένο μήνα, οι πελάτες και οι συνεργάτες της εταιρείας αποφάσισαν πως είναι πολύ ριψοκίνδυνο να συνεργάζονται με τη MF Global. Αποτέλεσμα είναι να καταρρεύσει η εταιρία μέσα σε λίγες μέρες. Ήταν μια από τις δέκα μεγαλύτερες χρεωκοπίες στην αμερικανική ιστορία.
Ο μεγάλος κίνδυνος εδώ είναι πως αν η Ιταλία σταματήσει να πληρώνει τα χρέη της, οι πιστώτριες τράπεζες θα μπορούσαν να καταρρεύσουν. Η Goldman Sachs, η οποία έχει προβεί σε διαγραφή ασφαλιστηρίων ύψους 2 τρις δολαρίων, συμπεριλαμβανομένου και ενός απροσδιόριστου ποσού χρέους κρατών μελών της Ευρωζώνης, δεν θα γλιτώσει από αυτή την ιστορία αλώβητη. Ειδικά, αν μέρος από τα ασφαλιστήρια ύψους 2 τρις δολαρίων τα οποία έχει αγοράσει αποδειχτεί πως έχουν συναφθεί με κάποια από τις τράπεζες που θα καταρρεύσουν.
Καμία τράπεζα – και σίγουρα όχι το "καλαμάρι-βαμπίρ" – δεν μπορεί να ξεμπλέξει εύκολα τα πλοκάμια της από τα πλοκάμια των άλλων τραπεζών. Αυτή είναι και η λογική πίσω από τις διασώσεις των τραπεζών και τα μέτρα λιτότητας και ο λόγος που έχουμε περισσότερη Goldman Sachs και όχι λιγότερη. Η εναλλακτική που βλέπει η άρχουσα τάξη είναι μια δεύτερη οικονομική κρίση, μια δεύτερη οικονομική κατάρρευση.
Μήπως όμως όλα αυτά είναι κοινές ψευδαισθήσεις; Ποιός όμως θα τολμούσε να το δοκιμάσει;
