Ο νέος μεσοπόλεμος

Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης
στρατάρχης φον Χίντερμπουργκ
με τον καγκελάριο Αδόλφο Χίτλερ, το 1933.
Ο πρώτος ήταν τόσο λαοφιλής, που ο Χίτλερ
και οι Ναζί δεν μπορούσαν να ανέβουν στην εξουσία,
παρά μόνο μετά τον θάνατό του την ίδια χρονιά.

 «Εκείνοι που δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν».

~ George Santayana, 1905

Πολλοί γνωρίζουμε το παραπάνω ρητό, που είναι μια παρατήρηση η οποία αφορά ένα ανθρώπινο λάθος που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Όμως, η κατάσταση στην Ευρώπη το 2011, ογδόντα χρόνια μετά τη μεγάλη κρίση του 1930, μοιάζει σαν να μην έχει αλλάξει στο ελάχιστο, σαν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος να μην συνέβη ποτέ και τα διδάγματά του να μην άγγιξαν την ανθρωπότητα στο ελάχιστο.

Όχι μόνο αυτό, αλλά τελευταία πληθαίνουν οι φωνές πως η κατάσταση στην Ευρώπη και στην Αμερική οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον επόμενο μεγάλο παγκόσμιο πόλεμο, καθώς θυμίζει πολύ την περίοδο του μεσοπολέμου στη Γερμανία. Την περίοδο που χαρακτηρίστηκε από την άνοδο του ναζιστικού κόμματος και ολοκληρώθηκε με τον μεγάλο πόλεμο.

«Το 1930 εκτιμάται πως το 99% των κεφαλαίων στην ηπειρωτική Ευρώπη, με κέντρο την Γερμανική Δημοκρατία της Βαϊμάρης, είχαν μεταφερθεί στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, με μόνο 1% να έχει παραμείνει στην παραγωγική οικονομία.

[...]Η μαζική ανεργία έπληττε τους κλάδους αιχμής, που είχαν, όπως και σήμερα, περισσότερο "παγκοσμιοποιηθεί". Με δόγμα την άμεση καταπολέμηση των ελλειμμάτων, με την επιλογή του αποπληθωρισμού (deflation) προς ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της πραγματικής αξίας του νομίσματος, η οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων διασφάλιζε υψηλές χρηματικές αποδόσεις, αλλά με απαράκαμπτο τίμημα την καταστροφή της παραγωγικής σφαίρας. Παράλληλα, πυροδοτούσε την αποδόμηση των κοινωνιών, την εξαθλίωση εκατομμυρίων εργατικών οικογενειών, εκτρέφοντας κοινωνική αντίδραση, που θα επέστρεφε με την μορφή του ναζισμού. Το κοινωνικό χάος, η δυσφήμιση της αριστεροδεξιάς πολιτικής συναίνεσης οδήγησαν σε κοινωνική απόγνωση και μαζική αντιδημοκρατική ριζοσπαστικοποίηση, με ορόσημο την παράδοση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στον Χίτλερ τον Φεβρουάριο του 1933».
 ~ Κ. Βεργόπουλος – Μετά το Τέλος, Εκδόσεις Λιβάνη 2011

Θα μπορούσαμε να πούμε πως όντως η ιστορία επαναλαμβάνεται, αν και δεν είμαι πολύ σίγουρος πως δεν θα είναι τραγωδία κι αυτή την φορά. Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και τα ντόπια τσιράκια τους εφαρμόζουν την ίδια κοντόφθαλμη πολιτική με εκείνη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, με σκοπό όπως και τότε την ωφέλεια των κεφαλαιούχων σε βάρος της κοινωνίας. Δεν αμφιβάλω πως οι πολιτικοί του καιρού εκείνου ήταν το ίδιο γελοίοι, διεφθαρμένοι και άχρηστοι με τους σημερινούς. (Ως προς αυτό, όταν ο Γιωργάκης μας αποκαλούσε τους Έλληνες άχρηστους και διεφθαρμένους είχε προφανώς το γνώθι σ’ αυτόν). Όχι, το πρόβλημα είναι αυτό που θα μπορούσε να έλθει μετά. Είναι η πορεία που παίρνουν οι κοινωνίες όταν φτάνουν σ' αυτό το σημείο. Φασισμός, πόλεμοι, καταστροφή, εκατόμβες, ολοκαυτώματα...

«Η συντηρητική θεραπευτική αγωγή , που σήμερα υιοθετείται από την Γερμανία και την Ευρωζώνη, αποδίδοντας προτεραιότητα στην εξασφάλιση των πιστωτών, επιβάλλει την κύρωση της "χρηματοπιστωτικής καταστολής": Την απόσυρση χρήματος από την οικονομία, ώστε να βαθύνει η ύφεση και ανεργία, να σβήσουν οι μη-βιώσημες επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας, να κατέλθουν οι τιμές σε ανταγωνιστικά επίπεδα, με την ελπίδα ότι έτσι θα αναδυθεί νέο και βιώσιμο οικονομικό σύστημα».
 ~ Rogoff K. & Reinhardt C., This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly, 2010 – Κ. Βεργόπουλος, Μετά το Τέλος, Εκδόσεις Λιβάνη, 2011

Η φρενήρης σεξουαλική ανηθικότητα,
ο καλλιτεχνικός πειραματισμός
και η ηδονιστική παρακμή
στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης
οδήγησαν σε φαινόμενα
όπως η ωραιοποίηση της χρήσης
ναρκωτικών. Δείτε πώς απεικονιζόταν
η χρήση της πρωτοεμφανιζόμενης
κοκαϊνης στη λαϊκή κουλτούρα.
[Cocain, F.W. Koebner,
Grotilgo-Verlag,
Βερολίνο 1921, Περιοδικό].

Σας θυμίζει κάτι σχετικό με την
απελευθέρωση των ναρκωτικών
στη χώρα μας;

Παρόλο που η συνταγή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήταν πέρα για πέρα αποτυχημένη, κάποια μυστηριώδης θρησκευτική παράκρουση οδηγεί τις αρχές της ΕΕ και την ΕΚΤ στο ίδιο μονοπάτι και συμπεριφέρονται σαν τους λέμους, τα ποντίκια της Νορβηγίας, που αυτοκτονούν όλα μαζί πέφτοντας στον γκρεμό για αδιευκρίνιστους λόγους. Η μόνη διαφορά είναι πως οι λέμοι είναι πολύ χαριτωμένα πλάσματα, ενώ τα ποντίκια της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, οι εκπρόσωποι της Λέσχης Μπίλντενμπεργκ και οι προαγωγοί της "παγκόσμιας διακυβέρνησης" μοιάζουν πιο πολύ με βρωμερούς αρουραίους παρά με οτιδήποτε άλλο.

Η μοντέρνα παραλλαγή αυτού του δράματος έχει δύο ακόμα βασικούς παράγοντες, που διαφοροποιούν την κατάσταση από το τότε κι αυτό καθιστά κάθε προσπάθεια πρόβλεψης των εξελίξεων εντελώς αδύνατη:

Καταρχήν, υπάρχει ένας βασικός λόγος που υποχωρεί τόσο άτακτα η πραγματική οικονομία και την καταπίνει το χρηματοπιστωτικό σύστημα και μας το λέει ο Dmitri Orlov [Reinventing Collapse: The Soviet Example and American Prospects, 2008]. Αυτός είναι πως ο βιομηχανισμός, δηλαδή ο καπιταλισμός και ο κομμουνισμός μαζί, έχουν οδηγήσει στην κατασπατάληση και σχεδόν στην εξάντληση των διαθέσιμων φυσικών πόρων του πλανήτη και της φέρουσας δυνατότητας παραγωγής που έχει, κάτι που ονομάζεται Πρωταρχική Οικονομία. Αυτό, στο σημείο καμπής που βρισκόμαστε, οδηγεί στη συρρίκνωση της πραγματικής παραγωγικής οικονομίας.

Καθώς λοιπόν δημιουργείται κενό στην οικονομία, έχει ξεχυθεί ανεξέλεγκτο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που έχει διογκωθεί για να το καλύψει το κενό αυτό, με ολέθρια αποτελέσματα.

Χαρτονόμισμα των 50 εκατομμυρίων μάρκων της Δημοκρατίας
της Βαϊμάρης, από την περίοδο του υπερπληθωρισμού το 1920.
Η απάντηση ήταν η εκτύπωση περισσότερων χαρτονομισμάτων
και η επιχείρηση καταστροφής της πραγματικής οικονομίας.

Ο δεύτερος παράγοντας που διαφοροποιεί την κατάσταση από εκείνη του 1930 είναι πως δεν είναι μόνο η εργατική τάξη που πλήττεται από την επανάληψη των αποτυχημένων πολιτικών της Βαϊμάρης. Αυτή τη φορά η κύρια επίθεση γίνεται κατά της μεσαίας τάξης, των εμπόρων και των επαγγελματιών, αλλά και κατά μιας διαφορετικής με τότε κοινωνίας, πιο μορφωμένης, με τα μέλη της να ξέρουν τι θα πει ευημερία και τα οποια είχαν μεγαλύτερη σχετική ελευθερία και επιλογές.

Ως αποτέλεσμα, αν λάβουμε υπόψη μας και τις ιστορικές εξελίξεις που οδήγησαν στην άνοδο του ναζισμού, είναι λογικό να θεωρούμε πως κάθε προσπάθεια καταστολής υπέρ των συμφερόντων της οικονομικής ελίτ σε βάρος της κοινωνίας θα έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα (σύντομα και όχι σε 10 χρόνια) τη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας και την άνοδο δυναμικών, πιθανώς όχι αμεσοδημοκρατικών κινημάτων όπως θα περίμεναν κάποιοι, τα οποία θα λειτουργήσουν σαν αντισώματα και θα επιχειρήσουν να ανασχέσουν την απρόκλητη και αυτοκαταστροφική επίθεση της ελίτ κατά των λαών και των κοινωνιών.